บทบาทของป่าดงหอในทางนิเวศวิทยา

 

ในมิติทางเชิงวิทยาศาสตร์ที่ชี้ว่า ป่าดงหอ มีบทบาทสำคัญในทางนิเวศวิทยาหลายประการ ดังนี้

 

1) ป่าดงหอ เป็นพื้นที่ที่มีรักษาความหลากหลายทางชีวภาพของพันธุ์พืช พันธุ์สัตว์ ซึ่งเป็นตัวแทนของพื้นที่ป่าที่มีความอุดมสมบูรณ์อย่างสูงในระดับภูมินิเวศ เพราะฉะนั้น ป่าดงหอจึงอุดมไปด้วยสมุนไพร กล้วยไม้ ซึ่งมีคุณค่าทางเภสัชวิทยา การมีต้นไม้ใหญ่ เช่น ไม้มะค่า ไม้ประดู่ ไม้คันโซ่ ไม้ยาง ไม้กะบาก เป็นต้น ทำให้มีลูกไม้ของพืชพื้นถิ่นที่นำไปสู่การขยายชนิดพันธุ์ในพื้นที่อื่น

 

2) ป่าดงหอ เป็นพื้นที่ที่ช่วยกระจายพันธุกรรมพืชในท้องถิ่น และลดการสูญเสียพันธุกรรมพืชท้องถิ่น โดยพบว่าถึงแม้ป่าดงหอจะเป็นป่าหย่อมที่มีพื้นที่ป่า จำนวน 1 – 30 ไร่ แต่ก็เป็นแหล่งสำคัญด้านนิเวศ เช่น แหล่งกำเนิด แหล่งที่อยู่อาศัย แหล่งอาหารของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยในระบบนิเวศ เพราะฉะนั้น ป่าดงหอจึงดำรงบทบาทของการเป็นพื้นที่ชีวิต หรือในทางวิชาการ เรียกว่า Home range ซึ่งส่งผลต่อการรักษาสืบทอดพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิตในพื้นที่ และช่วยในการกระจายพันธุ์ให้เพิ่มปริมาณมากขึ้น (Gene flow) เช่น เป็นที่อยู่อาศัยของ ไก่ป่า ไก่ฟ้าพญาลอ เป็นต้น นอกจากนี้ป่าดงหอยังดำรงบทบาทของการเป็นพื้นที่เชื่อมต่อและพักพิงของสิ่งมีชีวิต (Corridor) ที่มาอาศัยเพื่อที่จะช่วยให้เกิดการอพยพย้ายถิ่นฐานและการผสมพันธุ์ของสัตว์ทำให้สามารถเพิ่มทั้งจำนวน ปริมาณของชนิดพันธุ์พืชและสัตว์ได้ ที่สำคัญด้วยความเป็นป่าทางวัฒนธรรมทำให้พืชและสัตว์หลายชนิดมีความปลอดภัยเพราะกฎกติกาทางสังคม วัฒนธรรม ความเชื่อค่อนข้างแข็งแรงมาก ทำให้พืชและสัตว์ปลอดภัยจากการไล่ล่าเพราะพื้นที่ได้กลายเป็นพื้นที่อภัยทานไปในตัว

 

3) ป่าดงหอ เป็นพื้นที่ป่าต้นน้ำ ซึ่งมักจะมีพรรณพืชจำพวก กล้วยป่า ต้นสะพุง บอน ไผ่ เป็นองค์ประกอบของป่าดงหอ และโครงสร้างของป่าดงหอมักจะมีต้นไม้หลายระดับชั้น คือ ต้นไม้ระดับสูง ระดับกลาง ระดับล่าง พืชตระกูลหัว และตระกูลเครือ ทำให้มีชั้นเรือนยอดครอบคลุมทุกพื้นที่ของป่า ทำให้ป่าดงหอมีอุณหภูมิ ความชื้นของผิวดินมากกว่าพื้นที่อื่น และด้วยการมีความชื้นสูงทำให้เกิดมี รา ไลเคน เห็ด ตามมามากมาย ตลอดจนเมื่อใบไม้ทับถมกันก็ทำให้เกิดกลุ่มจุลินทรีท้องถิ่นที่ย่อยสลายเศษซากพืชซากสัตว์เกิดปุ๋ยตามธรรมชาติ และเมื่อเกิดฝนตกและน้ำพัดพาลงมาในป่าก็จะชะล้างเอาปุ๋ยและจุลินทรีท้องถิ่นออกไปในนอกพื้นที่ ทำให้ดินรอบนอกป่าดงหอเกิดความอุดมสมบูรณ์เหมาะสมต่อการเพาะปลูก

 

4) ป่าดงหอ เป็นพื้นที่การดูดซับคาร์บอนไดออกไซด์ที่สำคัญของชุมชน โดยพบว่า ต้นไม้ใหญ่บางต้นมีอายุหลายร้อยปี ประมาณการเชิงเปรียบเทียบในการดูดซับคาร์บอนไดออกไซด์ ว่าการรักษาต้นไม้ใหญ่เพียงหนึ่งต้นเทียบเท่ากับการปลูกต้นไม้หลายพันต้น

 

5) ป่าดงหอ เป็นทรัพย์สินของชุมชน หรือ ของหน้าหมู่ ที่ชุมชนมีความเป็นเจ้าของและมีหน้าที่ในการต้องช่วยกันดูแล แต่ไม่สามารถครอบครองในรายบุคคลได้ ป่าดงหอจึงมักถูกนิยามว่าเป็นของ เจ้าบ้าน หรือเจ้านาย ซึ่งหมายถึงผีบรรพบุรุษเป็นเจ้าของ ซึ่งการบริหารจัดการป่าดังกล่าวเป็นภูมิปัญญาทางนิเวศที่ชุมชนสร้างกุศโลบายและ วางหลักในการจัดการป่าจากภูมิปัญญาชุมชน ซึ่งป่าดงหอจะมีบทบาทสำคัญในการลดความเปราะบาง จากการเผชิญภัยพิบัติทางธรรมชาติ เช่น การเผชิญกับลมพายุ มรสุม ความแห้งแล้งจากการเป็นพื้นที่ต้นน้ำ ป่าดงหอหลายแห่งเป็นแหล่งน้ำประปาของหมู่บ้าน ป่าดงหอ จึงมีความสำคัญต่อความอยู่รอดของชุมชนตลอดจนการเป็นแหล่งพันธุกรรมท้องถิ่นของชุมชน